विशिष्ट सन्ध्याविधिः

पवित्रासने शुद्धभूमावुपविष्य शुद्धजले तुलसीं निक्षिप्य

तत्र मन्त्रः

ततो मध्ये ॐ विलिख्य ततः परितः षट्कोणं विलिख्य मूलेन मन्त्रेण अभिमन्त्र्य विष्णुगायत्र्या तर्जन्या अङ्गुल्या ललाटे धारयेत्

तत्र श्वेततिलकधारणमन्त्रः

॥ द्वादशकेशवादिनामभिर्द्वादशतिलकधारणम् ॥

पश्चात्

ततः श्रीचूर्णं हस्ते घर्षणम्

॥ द्वादशलक्ष्म्याः  नामभिर्द्वादशस्थानाङ्गे श्रीचूर्णधारणम् ॥

पश्चात् अवशेषं श्रीचूर्णं हस्तं प्रक्षाल्य ॐ महालक्ष्म्यै नमः इत्युच्चार्य शिरसि वा शुद्धवाससि धारयेत् ।

ततः श्रीवाक्यगुरुपरम्परां श्लोकगुरुपरम्पराञ्च उच्चार्य श्रीपादतीर्थञ्च स्वीकृत्य आचमेत्

द्वादशकेशवादिनामभिर्द्वादशन्यासङ्कुर्यात्

तत आचमनम्

ॐ अच्युताय नमः ॐ अनन्ताय नमः ॐ गोविन्दाय नमः
इति त्रिभिर्मन्त्रैः त्रिबारं आचम्य ॐ विष्णवे नमः इति हस्तं प्रक्षालनम् कुर्यात्

संकल्पं कुर्यात्

हरिः ॐ तत्सत् हरिः ॐ तत्सत् हरिः ॐ तत्सत् ॐ विष्णुर्विष्णुर्विष्णुः श्रीमद्भगवतो महापुरुषस्य श्रीविष्णोराज्ञया प्रवर्तमानस्य सकलजगत्सृष्टिकारिणो ब्रह्मणोद्वितीये परार्द्ध श्रीश्वेत वाराहकल्पे वैवस्वतमन्वन्तरेऽष्टाविंशतितमे कलियुगे कलियुगस्य प्रथमचरणे श्रीमद्भगवद्रामानुजमुनिप्रादुर्भावात् श्रीमन्नृपति विक्रमाात् वा अमुकसंवत्सरे अमुकायने अमुकऋतौ अमुकमासे अमुकपक्षे अमुकवासरे अमुकतिथौ अमुकनक्षत्रे अमुकयोगे अमुककरणे अमुकराशिस्थिते श्रीसूर्ये चन्द्र देवगुरौ शेषेषु ग्रहेषु यथायथा स्थानस्थितेषु सत्सु एवं गुणगणविशेषेण विशिष्टायां शुभपुण्यतिथौ अमुकगोत्रोपन्न अमुकप्रवरान्वित अमुकनामोऽहं भगवदाज्ञया भगवन्मुखोल्लासार्थं अमुकसन्ध्योपासनमहं करिष्ये ।

सर्वाङ्गं कुशैर्मार्जनं कुर्यात्
ॐ अपवित्रः पवित्रो वा सर्वावस्थाङ्गतोपिवा ।
यः स्मरेत् पुण्डरीकाक्षं स बाह्याभ्यन्तरः शुचिः ॥

ततः आसनशुद्धिं कुर्यात्

विनियोगः

ॐ पृथ्वि त्वया धृतालोका देवि त्वं विष्णुना धृता ॥
त्वञ्च धारय मां देवि पवित्रं कुरु चासनम् ॥

प्राणायामः

विनियोगः 

ॐ कारस्य ब्रह्माऋषिर्गायत्रीछन्दोग्निर्देवता शुक्लोवर्ण सप्तानां व्याहृतीनां विश्वामित्रजमदग्निभरद्वाजगौतमात्रिवशिष्ठकश्यपा ऋषयोऽग्निवायुसूर्यवृहस्पतिवरुणेन्द्रविश्वेदेवा देवता गायत्र्य्युष्णिगनुष्टुब्बृहति-पंक्तित्रिष्टुब्जगत्यश्छन्दांसि तत्सवितुरित्यस्य विश्वामित्रऋषिः सविता देवता आपोज्योतिरित्यस्य प्रजापतिऋषिर्ब्रह्माग्निर्वायुसूर्या देवता यजुश्छन्दः सर्वेषां प्राणायामे विनियोगः ॥

ॐ भूः ॐ भुवः ॐ स्वः ॐ महः ॐ जनः ॐ तपः ॐ सत्यम् ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं ॐ भर्गो देवस्य धीमहि ।
ॐ धियो यो नः प्रचोदयात् ॐ आपोज्योतिरसोमृतं ब्रह्मभूर्भुवः स्वरोम् ।

प्रातः काले

मध्याह्नकाले
आदौ विनियोगः
आपः पुनन्त्विति विष्णुऋषिरनुष्टुप्छन्द आपो देवता अपामुपस्पर्शने विनियोगः ॥

सायंकाले

ॐ अग्निश्चमेति मन्त्रस्य रुदऋषिः प्रकृतिश्छन्दोऽग्निदेवता अपामुपस्पर्शने विनियोगः।

पवित्रं गृहीत्वा आत्मानं जलं प्रोक्षयेत्
ॐ पवित्रेस्थो वैष्णव्यौ सवितुर्वः प्रसव उत्पुनाम्यच्छिद्रेण पवित्रेण सूर्यस्य रश्म्मिभिः ॥
तस्य ते पवित्रपते पवित्र पूतस्य यत्काम पुने तच्छकेयम् ॥

वक्ष्यमाण माण मन्त्रेण मूलमन्त्रमुच्चारयजलं परिक्रामयेत्
ॐ अपसर्पन्तु ये भूता ये भूता भूमिसंस्थिताः।
ये भूता विघ्नकर्तारस्ते नश्यन्तु शिवाज्ञया ॥

ततो मार्जयेत्

पुनश्च मार्जनम्

विनियोगः

विनियोगः

*****

विनियोगः

ऋतं त सत्यं चेतस्याघमर्षण ऋषिर्भावभृतोदेवता अनुष्टुप्छन्दाऽघमर्षणे विनियोगः ।

विनियोगः
अन्तश्चरसीति तिरश्चीनऋषिरनुष्टुप्छन्दरापो देवता अपामुपस्पर्शने विनियोगः।

ततः विनियोगं कुर्यात् 

विनियोगः

विनियोगः
उद्वयमुदुत्यमिति द्वयोः प्रस्कण्वऋषिः सूर्यो देवता अनुष्टुप्छन्दः चित्रन्देवानामित्यस्य कुत्साङ्गिरस ऋषिः सूर्योदेवता त्रिष्टुप्छन्दः तच्चक्षुरित्यस्य दध्यङ्ङाथर्वण ऋषिः सूर्यो देवता उष्णिक् छन्दः सूर्योपस्थाने विनियोगः

*****
ततो हस्तौ उपरिकृत्य सूर्याभिमुखो भूत्वा

ततो हस्तौ सम्पुटीकृत्य अर्थानुसन्ध्यानं कुर्वन्पठेत्
ॐ हिरण्मयेन पात्रेण सत्यस्यापिहितं मुखम् ।
तत्वं पूषन्नपावृणु सत्यधर्माय दृष्टये ॥

ॐ वायुरनिलममृतमथेदं भस्मान्त ᳩ शरीरम् ॐ क्रतोश्मर क्लीबेश्मर कृत ᳩ श्मर ॥
 ॐ अग्नेनय सुपथाराये अस्मान् विश्वानि देवव्वयुनानि विद्वान् ।
 युयोध्यस्मज्जुहुराणमेनो भूयिष्ठान्ते नम उक्तिं विधेम ॥

अत्र द्विवारं विष्णुगायत्रीं जपेत्
ॐ नारायणाय विद्महे वासुदेवाय धीमहि तन्नो विष्णु प्रचोदयात् ।

आसने स्थित्वा आचम्य न्यासं कुर्यात्

ततोऽङ्गन्यासः
ॐ भूः ज्ञानाय हृदयाय नमः । ॐ भुवः ऐश्वर्याय शिरसे स्वाहा ।
ॐ स्वः शक्त्यै शिखायै वषट् । ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं बलाय कवचाय हुम् ।
ॐ भर्गो देवस्य धीमहि तेजसे नेत्राभ्यां वौषट् । ॐ धियो यो नः प्रचोदयात् अस्त्रायफट् ॥

करन्यासः
ॐ ॐ अङ्गुष्ठाभ्यां नमः ॐ नं तर्जनीभ्यां नमः ।
ॐ मों मध्यमाभ्यां नमः । ॐ नां अनामिकाभ्यां नमः
ॐ रां कनिष्ठिकाभ्यां नमः ॐ यं करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः
ॐ णां दक्षिणनखेषु ।ॐ यं वामनखेषु ।

अङ्गन्यासः
ॐ ॐ ज्ञानाय हृदयाय नमः । ॐ नं ऐश्वर्याय शिरसे स्वाहा ।
ॐ मों शक्त्यै शिखायै वषट् । ॐ नां बलाय कवचाय हुम् ।
ॐ रां तेजसे नेत्राभ्यां वौषट् । ॐ यं वीर्याय अस्त्राय फट् ।
ॐ णां उदरे। ॐ यं पृष्ठे ॥

गायत्र्यावाहनम्

गायत्रीप्रार्थना
बहुरूपिणि गायत्रि दिव्ये सन्ध्ये सरस्वति ।
अजरे अमरे देवि ब्रह्मयोने नमोस्तु ते॥

ततश्चतुर्विंशति मुद्रा करणम्
सुमुखं संपुटं चैव विततं विस्तृतं तथा।
द्विमुखं त्रिमुखं चैव चतुः पञ्चमुखं तथा ।
षण्मुखाधोमुखं चैव व्यापकाञ्जलिकं तथा ।
शकटं यमपाशञ्च ग्रथितं चोन्मुखोन्मुखम् ।
प्रलम्बं मुष्ठिकं चैव मत्स्यकूर्मवराहकम् ।
सिंहक्रान्तं महाक्रान्तं मुद्गरं पल्लवं तथा ॥

ततः विनियोगः 
ॐ अस्य श्रीमदष्टाक्षरमहामन्त्रराजस्य श्रीबदरीकाश्रमनिवासी सर्वान्तर्यामी श्रीमन्नारायणऋषिः देवीगायत्री छन्दः परमात्मा श्रीमन्नारायणो देवता आं बीजं आयशक्ति श्रीं  कीलकं ह्रीं कवचं क्रौं अस्त्रायफट ईं प्राणः शुक्लो वर्ण उदात्तः स्वरः श्रीविष्णुपरमात्मजीवात्मनोः स्वः स्वामिभावः सम्बन्धः ओंकारस्य ब्रह्माऋषिर्गायत्र्युष्णिगनुष्टुप्छन्दांस्यग्निवाय्वादित्यादेवताः तत्सवितुरित्यस्य विश्वामित्र ऋषिः सविता देवता भगवत्कैङ्कर्यरूपेण साष्टाक्षरसव्याहृतीकगायत्रीमन्त्रजपे विनियोगः

कायेन वाचा मनसेन्द्रियैर्वा
बुद्ध्यात्मना वा प्रकृते: स्वभावात् ।
कायेन वाचा मनसेन्द्रियैर्वा
बुद्ध्यात्मना वा प्रकृते: स्वभावात् ॥