श्री गोदा देवी ( आण्डाल )

Aandal 

अयोनिजा देवी गोदा आषाढ महिनाको पूर्वा फाल्गुनी नक्षत्रमा आभिर्भाव हुनु भएको थियो । पूज्य विष्णुचित्तको नन्दवनमा तुलसीको बिरुवाको छायामा गोदा सानो बालकको रूपमा देखा पर्नुभयो । सधैं झैं विष्णुचित बिहानै फूल टिप्न आफ्नो नन्दवनमा आउनु भएको थियो । चारैतिरको वातावरण शान्त, सुन्दर र मनमोहक थियो । आलवारले तुलसीको बोटको छायामा अचम्मको दृश्य देख्नु भयो । त्यो ठाउँमा एक दिव्यज्योति देखिएको थियो , चारैतिर उज्यालो फैलिएको थियो। नजिक पुग्दा उहाँले त्यहाँ एउटी प्यारी बच्ची देख्नु भयो । ती बच्चीको अतुलनीय सौन्दर्य, दिव्य तेज देखेर निःसंतान विष्णुचित्त हर्षले अभिभूत हुनु भयो । उहाँलाई दक्षिण भारतकी मिरा भनेर धेरैले  संज्ञा दिने गरेका छन् उहाँले पनि भगवान श्रीकृष्णको भक्तिको लागि एक उदाहरणीय हुनु हुन्थ्यो। 

विष्णुचित्त अलवारले गोदाको धेरै मायाले हेरचाह गर्नु भयो । विष्णुचित्त अलवारले बाल्यकालदेखि नै गोदालाई भगवानको दिव्य लीलाहरूको रसास्वादन गराउनु हुन्थ्यो र यसरी गोदाको बाल्यकाल भगवानको मायामा व्यतीत हुदै गयो  भयो। श्री विष्णुचित्तले दिनहुँ वटपत्रसायी भगवानको लागि सुगन्धित फूलको माला बनाउनु हुन्थ्यो । गोदा पनि हरेक दिन बुबासँग फूल टिप्न फुलवारी जान्थिन् र पुष्प टिपेर माला बनाउथिन् । माला बनाउने समयमा , विष्णुचित्तले गोदालाई भगवानका राम्रा गुणहरू दिव्य लीलाहरूको रसास्वादन गराउनु हुन्थ्यो । परम भक्त विष्णुचित्तको संरक्षणमा माता गोदाको भगवानप्रतिको प्रेम र भक्ति तीव्र हुँदै गयो । गोदाले भगवानलाई पति मान्न थाल्नु भयो  ।  भगवानको लागि योग्य र प्रिय बन्नु नै गोदाको जीवनको लक्ष्य बन्यो। गोदा माता अब भगवानले किन दर्शन दिनुभएन भनेर चिन्ता गर्न थाल्नु भयो  ।

एक दिन बुवाको अनुपस्थितिमा गोदाले आफैंले भगवान् वटपत्रशायीको निमित्त टोकरीमा राखेको सुन्दर माला निकालेर स्वयं लगाउनु भयो । घाँटीमा माला सजाएर ऐनामा आफूलाई हेरेर अगाडि उभिएर सोच्नु भयो “आहा ! कति सुन्दर माला म आफै पनि यो माला तर्फ आकर्षित भए । गोदा त्यो माला लगाएर म भगवानको लागि योग्य कि अयोग्य छु त ? आफ्नो सुन्दरता देखेर, गोदा अति आनन्दित हुनु भयो र आफु भगवान रंगनाथको लागि पूर्ण रूपमा उपयुक्त र प्रिय हुन्छु भन्ने दृढ विश्वास गर्न लाग्नु भयो । गोदाले तुरुन्तै त्यो माला निकाल्नु भयो र पहिले जस्तै त्यही टोकरीमा राख्नु भयो । यो क्रम धेरै दिनसम्म चलिरह्यो तर बाबु विष्णु चित्तलाई यो कुरा थाहा थिएन । श्री विष्णुचित्त पुष्पमाला यथावत्  लगेरमन्दिरमा भगवानलाई  समर्पण गर्नु हुन्थ्यो।  मालाको अनुपम सुन्दरता र सुगन्धको लिएर अर्चकहरूले सम्झिनु हुन्थ्यो  यो विष्णु आलवारको पवित्र भक्तिको कारणले हो। सधैको जस्तो एक दिन भगवानको लागि तयार गरिएको मालाले सजिएर गोदा भगवानको प्रेममा मग्न हुँदा श्रीविष्णुचित्त त्यहाँ पुग्नु भयो  । पिताले देख्नु भयो गोदा भगवानको  भोग्य वस्तुलाई  ( असमर्पित माला ) स्वयं स्वयं लगाएर त्यसको रसास्वादन गर्दै छिन्  ।

यो देखेर  विष्णुचित्त अतन्त चिन्तित र निराश हुनु भयो तदन्तर त्यस्स्पछि उहाँले त्योमाला भगवानलाई अर्पण गर्नु भएन।  गोदा यस्तो व्यवहारले आलवार अत्यन्त दुखी हुनु भयो र उहाँले विचार गर्नु भयो  कि थाहा छैन कति दिनबाट  यो केटी  कन्या यस्तो  काम गर्दै छे  । उहाँ अत्यन्तदुखी  हुनु भयो र उहाँको आँखामा आशु बग्न लागे। विष्णुचित्तले गोदालाई राम्रो संग सम्झाउनु भयो यसरी भगवानलाई उच्छिष्ट माला अर्पण गर्नु हुदैन छोरी आदि उपदेशले। विष्णुचितले फेरि नन्दवनबाट फूलहरू टिपेर फेरि माला बनाएर भगवानलाई समर्पण गर्नु भयो । आज दिनहुँको जस्तो मालामा सुगन्ध र सौन्दर्यको अनुभव भएन । विष्णु चित्तलाई लागो गोदाको उपरोक्त कार्यले भगवान क्रोधित पो हुनु भयो कि  ? यहि मानसिक चिन्तामा उहाँ फुस्स निदाउनु भए छ त्यहि निन्द्रामा दिव्य अद्भुत प्रकाश र अतुलनीय सौन्दर्य स्वरूप भगवान रंगनाथलाई सपनामा देख्नु भयो यसरी सपनामा भगवानको दिव्य दर्शन पाएर उहाँ अभिभूत हुनु भयो  । भगवानले उहाँलाई आज सुगन्ध विहीन फूलको माला अर्पण गरेको कुरा बताउनु भयो  । आलवारले माफी माग्नु भयो, भगवानले  भन्नु माफी किन माग्नु हुन्छ अलवार जी मलाई त “गोदाले लागाएको त्यो उच्छिष्ट माला नै अतिप्रिय लाग्छ । म त्यही मालाको पर्खाइमा छु। फूलको माला र वाणीरूपी माला अर्पण गर्नको लागि नै माता लक्ष्मीले गोदाले अवतार लिएकी हुन् भन्नु भयो । यत्तिकै उहाँ झसंग भएर ब्युजिनु भयो र छक्क परेर वरपर हेर्न थाल्नु भयो मन अतिनै आनन्दित थियो उहाँको मनमा खुशीको लहर उठ्यो  । यो सुखमय सपनालाई सम्झेर उहाँले गोदालाई ब्युँझाएर आफ्नो सपनाको बारेमा बताउनु भयो । पुनः प्रातः उहाँ नन्दवनमा गएर फूलहरू टिपेर अत्यन्त भावविह्वल भएर माला बनाएर गोदाको अगाडि राखिदिनु भयो र भन्नु भयो यो माला लाऊ छोरी लगाएर फिर्ता देउ । गोदा खुशीले हर्षित भइन् उनको आँखामा प्रेमको आँसु बग्न थाल्यो ।

गोदाले माला लगाएर फुकालेर प्रेम र भक्तिका साथ अलवारलाई सुम्पिदिनु भयो। अब त्यो मालामा  नयाँ सौन्दर्य र सुगन्ध पाएर आलवारलाई गोदाप्रति भक्ति बढ्यो। उहाँले हर्षित भएर प्रेमले  ” तिमी  मेरो आण्डल हौ ” भनी आशिर्वाद दिनु भयो । आण्डलको अर्थ उज्जिवन दिने हुन्छ। पछि त्यही नै  क्रम बन्यो । विष्णु चित्तले माला बनाएर गोदाको घाँटीमा सजाउने र त्यसपछि आफ्नो हातबाट माला  लिएर भगवान वटपत्रसायीलाई समर्पण गर्ने। त्यसबेलादेखि गोदाको नाम ‘शुडिक्कादुत्त नाच्चियर’ अर्थात् ‘ अमुक्तमाल्यदा ’ भयो । उमेर बढे संगै आण्डालको भक्ति प्रेम र भगवान संग तीव्र विवाहको भावना हुन थाल्यो | पिताले उनलाई  गोपिनिहरुद्वारा गरिएको कात्यायनी व्रत गर्ने उपदेश दिनु भयो । अब त आण्डाल (गोदा)को लागि आफु स्वयं गोपी र आफ्नु ठाउँ श्रीविल्लिपुत्तूर नै  व्रज भूमि लाग्न थाल्यो रंगनाथ भगवान वटपत्रशायी श्रीकृष्ण हुनुभयो र गोदाका साथीहरू गोपीहरु समानहुनु भयो र श्रीकृष्णको विरहमा द्वापर युगका गोपीहरु जसरी विरहको अनुभव गर्नु हुन्थ्यो त्यसै  प्रकारको  अनुभव गोदाले पनि गर्न थाल्नु भयो ,  भावसमाधिमा  उहाँले तिरुप्पावै दिव्यप्रबन्धको रचना गर्नु भयो ।

• श्रीगोदा स्तुतिः 
• चतुश्लोकी श्रीगोदा स्तुतिः 
• श्रीगोदा प्रपत्तिः 
• श्रीगोदा अष्टोत्तरशतनामस्तोत्रम् 
• श्रीगोदा अष्टोत्तरशतनामावलिः 
• श्री गोदा स्तुतिः नेपाली 
• श्री व्रत तिरुप्पावै 

• तिरुप्पावै  [ Download PDF ]